Η μαρτυρία του Μίκη

Η μαρτυρία του Μίκη

Η αντιπαράθεση για το όνομα με τον Κ. Μητσοτάκη, όπως την περιγράφει ο ίδιος ο Μ. Θεοδωράκης με κείμενό του

Τη μαρτυρία του για το πώς διαμορφώθηκε η ελληνική στάση έναντι των Σκοπίων, επί διακυβέρνησης Μητσοτάκη, αλλά και την έντονη διαφωνία του για όσα τελικώς επελέγησαν, καταθέτει στον ΕΤ.Κ ο Μίκης Θεοδωράκης. Ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης, μέσα από κείμενα και ντοκουμέντα εκείνης της εποχής, προβάλλει τη θέση ότι η Ελλάδα όφειλε και οφείλει να μην αποδεχθεί κανενός είδους συμβιβασμό για το όνομα του γειτονικού κράτους, καταλογίζει, μάλιστα, σοβαρές ευθύνες σε όλο τον πολιτικό κόσμο από το 1944 μέχρι σήμερα για το πρόβλημα που δημιουργήθηκε.

Το κείμενο που παραχώρησε στον ΕΤ.Κ ο Μίκης Θεοδωράκης έχει ως εξής:

«Το θέμα των Σκοπίων ανέκυψε το Νοέμβριο του ‘91. Επειδή τα Σκόπια είχαν δραστηριοποιηθεί με το σύνταγμα και με την προπαγάνδα την οποία έκαναν, αποφάσισε η κυβέρνηση να φέρει το θέμα στο Υπουργικό Συμβούλιο. Ο Σαμαράς ήδη ευρίσκετο στις Βρυξέλλες στο Συμβούλιο Υπουργών. Ηταν Παρασκευή αυτή η κρίσιμη συνάντηση. Ερχεται λοιπόν στην ημερήσια διάταξη το θέμα των Σκοπίων. Με εισήγηση φυσικά του προέδρου της κυβέρνησης, του κ. Μητσοτάκη.

Την προηγουμένη τον επισκέφθηκα στο γραφείο του, στου Μαξίμου, και του είπα ότι «χαίρομαι που θα συζητηθεί το πρόβλημα αυτό, γιατί είναι ένα πρόβλημα για το οποίο εσείς οι Ελληνες πολιτικοί θα πρέπει να ντρέπεστε διότι αφήσατε από το 1944 να αιωρείται το όνομα Μακεδονία, έστω και στα πλαίσια της Γιουγκοσλαβίας». Του διεμήνυσα, λοιπόν, ότι ήρθε η στιγμή της εθνικής αποκατάστασης.

«Αύριο στο Υπουργικό Συμβούλιο να θέσεις για πρώτη φορά το θέμα του ονόματος. Διότι αν δεν το θέσεις, θ’ αποκαλύψω γράμματα και μπροσούρες που μιλάνε για μεγάλη Μακεδονία». Μου λέει, «μην το συζητάς, εάν το κάνουμε θα απομονωθούμε διεθνώς». «Υπάρχει», πρόσθεσα, «και ένας άλλος λόγος πιο σοβαρός ακόμα. Οτι αυτή τη στιγμή που πηγαίνουμε σε εθνική διάλυση, το εθνικό κύτταρο δεν λειτουργεί. Ολα διαλύονται καθημερινά. Αυτός είναι ένας στόχος που μπορεί να συσπειρώσει σήμερα.

Σ’ όλη αυτή την πολιτική που ασκείται στο λαϊκισμό, ας προτάξουμε και ένα ιδανικό μπροστά, να συσπειρωθούμε όλοι μαζί. Μου απάντησε «αυτή την ατιμία δεν πρόκειται να την κάνω ποτέ στον ελληνικό λαό. Είναι κάτι που δεν το πιστεύω. Θα μας απομονώσει. Και σε παρακαλώ πολύ, αύριο στο Υπουργικό Συμβούλιο να μην επιμείνεις. Ασε να κάνω την εισήγηση και σε παρακαλώ πολύ να μη θέσεις τέτοιο θέμα. Γιατί το θεωρώ ανώριμο και δεν προχωρεί».

Την επομένη στο Υπουργικό Συμβούλιο είδε ότι ήμουν συνοφρυωμένος και είχα αποφασίσει να μιλήσω. Είπε ότι σήμερα θα αποφασίσουμε για τις οδηγίες που θα δώσουμε στον Αντώνη Σαμαρά στις Βρυξέλλες και θα επιδιώξουμε να γίνει θέση της Κοινότητας. Ποιες είναι αυτές; 1) Ορος, ότι τα Σκόπια θα πρέπει να σταματήσουν την ανθελληνική προπαγάνδα και να απαλείψουν τα επιλήψιμα σημεία από το σύνταγμά τους. «Συμφωνείτε;». «Συμφωνούμε», απάντησαν οι υπουργοί. Πάει αυτό, κλείσαμε. «Μια στιγμή, κ. Πρόεδρε», του λέει ο Αθανάσιος Κανελλόπουλος. «Τι συμβαίνει, Θανάση;» «Υπάρχει ένα δεύτερο σημείο που θα πρέπει να προσθέσουμε». «Ποιο είναι;». «Το θέμα της εθνικότητας». «Γιατί δεν υπάρχει μακεδονική εθνικότητα. Εδώ πρόκειται για παραμόρφωση της Ιστορίας. Συμφωνείτε;». Συμφωνούμε.

Δύο λοιπόν όροι. Ζητάω ξαφνικά το λόγο. «Μίκη, περί τίνος πρόκειται;». «Υπάρχει ένα τρίτο σημείο, κύριε πρόεδρε». «Ποιο;». «Το όνομα Μακεδονία». «Τι εννοείς;». Και πήγε να το κλείσει. Οι υπουργοί όμως επέμεναν να μιλήσω. Αναπτύσσω λοιπόν τις απόψεις μου: Το όνομα Μακεδονία είναι το όχημα, με το οποίο περνάνε την προπαγάνδα τους. Λέγοντας ότι είναι Μακεδόνες, όλη η Μακεδονία, η Βόρειος Ελλάδα είναι υπό ελληνική κατοχή.

Δηλαδή η ουσία είναι εκεί. Εγινε μια ασχήμια πενήντα ολόκληρα χρόνια, ας κάνουν την αυτοκριτική τους εκείνοι που το δέχτηκαν αλλά από δω και μπρος πρέπει να αρχίσουμε μια νέα ιστορία. Είμαστε υπεύθυνοι μπροστά στον ελληνικό λαό. Να τελειώσει η καπηλεία. Ενθουσιάζονται οι υπουργοί και λένε «κύριε πρόεδρε συμφωνούμε». Τι να κάνει ο Μητσοτάκης, είπε «γράψτε και Μακεδονία». Ετσι προστέθηκε η Μακεδονία.

Βέβαια τότε δεν μπορούσα να προβλέψω την αντίδραση της διεθνούς κοινής γνώμης στο αυταπόδεικτο δίκαιό μας. Αντίθετα, ήμουν βέβαιος ότι η Ευρώπη και λόγω του ότι είμαστε στην ΕΟΚ θα ενίσχυε το αίτημά μας. Οπως επίσης δεν μπορούσα να προβλέψω ότι ένα τόσο ευαίσθητο εθνικό θέμα θα γινόταν αντικείμενο μιας άγριας και τόσο επιζήμιας εθνικά κομματικής εκμετάλλευσης.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα σύγχυσης και εσωκομματικών αντιπαραθέσεων κι ενώ το αίτημα για κάθαρση είχε καταλαγιάσει, υπέβαλα την παραίτησή μου από το υπουργικό αξίωμα για να παραιτηθώ στη συνέχεια και από το βουλευτικό.

Η επιστολή στον Βιμ Βέντερς

Την αντίδρασή του για την ένταξη των Σκοπίων στις τάξεις της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, με το όνομα «Μακεδονία», εξέφραζε με επιστολή του ο Μ. Θεοδωράκης προς τον πρόεδρό της, σκηνοθέτη Βιμ Βέντερς, το 1992.

Στην επιστολή μεταξύ άλλων σημείωνε: «Οι λόγοι που εκθέτω δεν έχουν σχέση ούτε με πολιτικές σκοπιμότητες, ούτε με εθνικιστικές προκαταλήψεις και ακόμα περισσότερο με οποιουδήποτε τύπου περιφρόνηση προς οποιονδήποτε λαό ή μειονότητα. Πενήντα χρόνια αγώνων για την ελευθερία και την ισότητα όλων των ανθρώπων, όλων των λαών είναι αρκετά, υποθέτω, για να μην κατηγορηθώ τώρα ότι εκφράζω απόψεις που θίγουν έστω και κατά μία κεραία κυριαρχικά δικαιώματα άλλων λαών – όπως εν προκειμένω των Σκοπιανών.

Τυχαίνει, αγαπητέ κ. Βέντερς, να έχω εισηγηθεί στο Υπουργικό Συμβούλιο της 6ης Νοεμβρίου 1991 να μην αναγνωρισθεί το κράτος των Σκοπίων, εφόσον υπάρχει στο όνομά του η λέξη «Μακεδονία», εφόσον δηλαδή επιμένουν να καπηλεύονται κάτι που δεν τους ανήκει (…)
Για την Ιστορία, ας σημειωθεί ότι τελικά η Ακαδημία ακολούθησε την πρότασή του Μίκη και δεν δέχτηκε το «κράτος Μακεδονία», αλλά τους σκηνοθέτες ως άτομα.

Τι έγραφα τότε στη Monde…

«Η Ελλάδα ουδέποτε προέβαλε, είχε ή έχει εδαφικές διεκδικήσεις εις βάρος των γειτόνων της»
Θετική νομίζω ότι απεδείχθη και η παρέμβασή μου για το λεγόμενο «Μακεδονικό ζήτημα», που δημοσιεύθηκε λογοκριμένη δυστυχώς στην εφημερίδα «Le Monde»: «Βαλκάνια, Μακεδονία, Σκόπια αποτελούν, υποθέτω, για την πλειοψηφία των λαών της Ευρώπης, έννοιες σκοτεινές.

Ξαφνικά, κυρίως ο πόλεμος στην πρώην Γιουγκοσλαβία και σε δεύτερη μοίρα η διαφορά, που φέρνει αντιμέτωπους τον ελληνικό λαό στο σύνολό του με την κυβέρνηση των Σκοπίων, έφερε στο προσκήνιο το ομιχλώδες για τους Ευρωπαίους «μακεδονικό πρόβλημα».

Σε ό,τι μας αφορά, εμείς οι Ελληνες παρακολουθούμε έκπληκτοι να αναπτύσσεται ένα περίεργο και ανεξήγητο κύμα ανθελληνισμού σε χώρες που παραδοσιακά τις θεωρούσαμε φιλικές. Αραγε το αξίζουμε; Οι επιθέσεις που δεχόμεθα είναι επιστημονικά θεμελιωμένες; Και πού μπορεί να οδηγήσουν; Ορισμένοι, για να δικαιολογήσουν αυτή τη μεταστροφή κατά της Ελλάδος, διατείνονται ότι η χώρα μας δίνει την εντύπωση μιας «μεγάλης δύναμης», που απειλεί ένα μικρό, φτωχό και αδύνατο κράτος. Και που από «θέση ισχύος» απαιτεί από αυτό, ως πρώτο βήμα επιδείξεως δυνάμεως, να πάψει να χρησιμοποιεί το όνομα Μακεδονία ως επίσημο όνομα του κράτους και τον ήλιο της Βεργίνας (του Φιλίππου) ως επίσημο έμβλημα (σημαία) του.

Δικαιώματα μειονότητας

Ομως, στην πραγματικότητα το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει… Θα πρέπει οι Ευρωπαίοι φίλοι μας να γνωρίζουν ότι η Ελλάδα ουδέποτε προέβαλε, είχε ή έχει εδαφικές διεκδικήσεις εις βάρος των γειτόνων της. Παρ’ ότι στην Αλβανία ζουν περισσότεροι από 300.000 Ελληνες, το μόνο που ζητά από τη γειτονική χώρα είναι να διασφαλιστούν για τη μειονότητα αυτή όλα τα δικαιώματα που απορρέουν από τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, τις Αρχές του Ελσίνκι και πρόσφατα τις διακηρύξεις της ΔΑΣΕ. Ως προς την Τουρκία, παρ’ ότι εξοντώθηκε η ελληνική παροικία στην Κωνσταντινούπολη (150.000 Ελληνες) και παρ’ ότι τα τουρκικά στρατεύματα εξακολουθούν να κατέχουν παρανόμως (από το 1974 έως σήμερα) το 37% της Κύπρου, ο ελληνικός λαός διατηρεί ελπίδες ότι η τουρκική πλευρά θα θελήσει να προσαρμοστεί στο πνεύμα της εποχής μας, που απαιτεί την πολιτική της στρατιωτικής βίας να την αντικαταστήσει ένα πνεύμα δικαίου και καλής γειτονίας.

Τέλος, όσον αφορά τα Σκόπια, όχι μόνο δεν έχουμε την παραμικρή εδαφική βλέψη αλλά αντίθετα κατανοώντας τα προβλήματα που έχει συσσωρεύσει η κατάρρευση του σοσιαλισμού και ο πόλεμος στην περιοχή, είμαστε έτοιμοι όλοι οι Ελληνες, αδιακρίτως κομμάτων, να βοηθήσουμε αυτό το μικρό γειτονικό κράτος να διατηρήσει την ακεραιότητα των συνόρων του και να εισέλθει στο δρόμο της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.