Ακριβό πετρέλαιο για ξεπεσμένο δολάριο

Ακριβό πετρέλαιο για ξεπεσμένο δολάριο

Γράφει ο Δημήτρης Τούμπανης



Το πετρέλαιο μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει κατά πολύ τα 100 δολάρια το βαρέλι! Αυτό δεν το προβλέπουν κάποιοι καταστροφολόγοι αλλά συντηρητικοί οικονομολόγοι του συστήματος. Πρόσφατο παράδειγμα η καναδική τράπεζα CIBC που προστέθηκε στο μακρύ κατάλογο των ιδρυμάτων τα οποία εκτιμούν ότι το πετρέλαιο θα φτάσει την τιμή των 100 δολαρίων μέσα στην επόμενη διετία. (Οικονομική Καθημερινή 20/9/05).

Ένα τόσο ζοφερό, για την παγκόσμια οικονομία μέλλον, που ξεδιπλώνεται στη διάρκεια μιας διετίας, δεν μπορεί να έχει αιτία το γεγονός ότι μια μεγάλη χώρα σαν την Κίνα, μετά από αιώνες καθυστέρησης, μπήκε τελικά στο δρόμο της ανάπτυξης. Ούτε μπορεί να ‘χει αιτία τις «αρπαχτές» κάποιων μεγάλων κερδοσκοπικών συμφερόντων. Δηλαδή τις δύο ερμηνείες γύρω απ’ τις οποίες επιμένουν να πελαγοδρομούν οι κάθε λογής «ειδικοί» των ελληνικών και ξένων ΜΜΕ.

Και αυτό θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε παρακάτω, για να επικεντρωθούμε τελικά στο δολάριο, με το ρόλο του οποίου, περιέργως, ελάχιστοι ασχολούνται, παρότι σχετίζεται άμεσα με το ζήτημα, αφού είναι το νόμισμα στο οποίο πραγματοποιούνται υποχρεωτικά οι αγοραπωλησίες πετρελαίου.

Ελπίζουμε να μη κουράσουμε, ειδικά με τις παραπομπές σε αριθμούς, που για ένα τέτοιο ζήτημα είναι αναπόφευκτες.



Για την αυξημένη ζήτηση και την ανεπαρκή προσφορά.



Κατ’ αρχήν να πούμε ότι οι ενεργειακές ανάγκες της Κίνας δεν είναι τόσο μεγάλες όσο μπορεί να φανταζόμαστε. Παρά τον τεράστιο πληθυσμό της καταναλώνει το 8,2%, απ’ τα 84 εκατομμύρια βαρέλια της παγκόσμιας κατανάλωσης, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 6.888 εκατομμύρια βαρέλια. Έρχεται δεύτερη, σε απόσταση, μετά τις ΗΠΑ, που ξοδεύουν το 25% του συνόλου (απ’ αυτό το μεγαλύτερο μέρος πάει στην ιδιωτική κατανάλωση). Μετά την Κίνα, ακολουθεί η Ιαπωνία με 6.4%, η Γερμανία με 3,3% και Πέμπτη η Ινδία με 3,2%.

Αν η Κίνα συνεχίσει ν’ αναπτύσσεται με ρυθμούς 8-9%, τον επόμενο χρόνο θα χρειαστεί, 585,5 χιλιάδες βαρέλια επιπλέον. Πρέπει, δε, να ληφθεί υπόψη ότι οι ανατιμήσεις επιδρούν ανασχετικά, όπως αποδεικνύεται ήδη από πρόσφατα στοιχεία, που φέρουν την παγκόσμια κατανάλωση μειωμένη κατά 7%. Μ’ αυτά τα δεδομένα η κινέζικη ζήτηση δεν είναι δυνατό να σπρώχνει τις τιμές επάνω. Κι’ ας μη ξεχνάμε ότι ο Οργανισμός Πετρελαιο-Εξαγωγικών Κρατών, (ΟΠΕΚ), διατηρεί και 4 εκατομμύρια βαρέλια πλεόνασμα ασφαλείας.

Υπάρχει όμως και μια άλλη πλευρά του ζητήματος, ποιο σημαντική: Η ασιατική ανάπτυξη πραγματοποιείται, κατά κύριο λόγο, με τη μετανάστευση κεφαλαίων απ’ τα παραδοσιακά βιομηχανικά κέντρα της Δύσης και την Ιαπωνία. Επομένως η βιομηχανική πρόοδος στην Κίνα αντιστοιχείται με την σχετική αποβιομηχάνιση άλλων χωρών. Τα τελευταία 30 χρόνια οι παραγωγικές δυνάμεις της ανθρωπότητας, συνολικά, δεν αυξάνονται.

Στις ΗΠΑ για κάθε ένα δις δολάρια του αμερικάνικου ΑΕΠ, η κατανάλωση πετρελαίου πέφτει. Υπολογίζεται ότι απ’ το 1980 έως το 2004 μειώθηκε 40% και απ’ το 1996 13%. Η αμερικάνικη ερευνητική ομάδα «Economist Intelligence Unit», (απ’ όπου τα προηγούμενα στοιχεία), αποδίδει τη μείωση της κατανάλωσης στη βελτίωση της αποδοτικότητας των καυσίμων που χρησιμοποιούνται στ’ αυτοκίνητα και στη σταθερή αύξηση της χρήσης φυσικού αερίου στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Παραβλέπει όμως την πτώση της παραγωγικής δραστηριότητας στις ΗΠΑ, που εικονίζεται στη δραματική αύξηση του αμερικάνικου εμπορικού ελλείμματος... Όπως και να ΄χει, αυτά τα ποσοστά μείωσης δημιουργούν ακόμα μεγαλύτερα περιθώρια για να τροφοδοτηθεί η ανάπτυξη της Κίνας και των επονομαζόμενων «ασιατικών τίγρεων».

Πέρα απ’ όλα αυτά, οι 11 χώρες του ΟΠΕΚ συμφώνησαν, στις 15 του περασμένου Ιούνη, ν’ αυξήσουν την ημερήσια παραγωγή τους κατά 500.000 βαρέλια, με πρόβλεψη 500.000 χιλιάδες επιπλέον, αν οι τιμές παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα. Ανάμεσα τους η Βενεζουέλα, ανακοίνωσε ότι μέχρι το 2010 θα έχει διπλασιάσει την παραγωγή της στα 5 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως. Επίσης θ’ αυξήσει την παραγωγή αερίου και θα χτίσει 3 νέα διυλιστήρια.

Αν οι ανατιμήσεις οφείλονταν σε ανεπαρκή προσφορά έναντι αυξημένης ζήτησης, μετά τις εξαγγελίες του ΟΠΕΚ και της Βενεζουέλας οι τιμές έπρεπε να υποχωρήσουν. Οι αγορές όμως όχι μόνο αγνόησαν την αναγγελία περαιτέρω αύξησης της παραγωγής αλλά και αντέδρασαν στην αντίθετη κατεύθυνση, με αύξηση της τιμής του «μαύρου χρυσού» κατά 1,65 δολάρια το βαρέλι! Αλλού λοιπόν είναι το πρόβλημα.



Σενάρια της κερδοσκοπίας



Η άλλη εκδοχή, θεωρεί υπεύθυνη την κερδοσκοπία, που διαταράσσει τη «φυσική» αγορανομική τάξη! Ένας από τους θιασώτες αυτής της άποψης (δεν έχει σημασία ποιος) έγραψε τα εξής χαρακτηριστικά:



{Η εκτόξευση της τιμής του μαύρου χρυσού είναι αποτέλεσμα της ενεργούς ανάμιξης στην εμπορία του, του πιο παρασιτικού κεφαλαίου: του χρηματοπιστωτικού. Η πρωτοβουλία μεγάλων χρηματοπιστωτικών οίκων του Λονδίνου και της Νέας Υόρκης να επενδύσουν στο πετρέλαιο πριν δυόμισι χρόνια ήταν η απαρχή του χρονικού μιας προαναγγελθείσας ληστείας που ως θύματα έχει καταρχήν εκατομμύρια εργαζόμενους σε όλο τον κόσμο}.



Μ’ άλλα λόγια οι «μεγάλοι χρηματοπιστωτικοί οίκοι» φέρονται να συνωμότησαν για να προκαλέσουν άνοδο των τιμών! Χωρίς τη δική τους εμπλοκή, η τόσο μεγάλη αύξηση των τιμών θα ήταν αδικαιολόγητη. Άρα προκλήθηκε τεχνητά, είναι «φούσκα», που αργά ή γρήγορα θα σπάσει.

Αυτή η άποψη, (προσφιλής ιδιαίτερα σε «αριστερούς»), κατά βάθος, διαπνέεται από αισιοδοξία για το μέλλον του καπιταλιστικού συστήματος, που όμως δεν την συμμερίζονται οι ίδιοι οι καπιταλιστές, οι οποίοι δεν πιστεύουν στη θεωρία της «φούσκας» αλλά είναι σίγουροι ότι το ράλι των τιμών θα συνεχιστεί.

Στην πραγματικότητα κανένας επενδυτής (ή «λόμπι» επενδυτών) δεν ρισκάρει δισεκατομμύρια (στα καλά του καθουμένου!) για ν’ αγοράσει πετρέλαιο ή οποιαδήποτε άλλο εμπόρευμα, υπολογίζοντας ότι η ενέργεια του θα προκαλέσει άνοδο της τιμής, ώστε πουλώντας αργότερα να επωφεληθεί από τη διαφορά!

Περιπτώσεις χειραγώγησης στην αγορά δεν λείπουν, κυρίως με τη διασπορά ψευδών πληροφοριών. Στοχεύουν στους μικροεπενδυτές και αφορούν μεμονωμένες επιχειρήσεις και όχι ολόκληρους κλάδους και μάλιστα διεθνών διαστάσεων.

Έπειτα η κερδοσκοπία δεν αποτελεί παρέκκλιση απ’ τη «φυσιολογική» λειτουργία της αγοράς. Κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα στον καπιταλισμό έχει στόχο το κέρδος. Γι’ αυτό άλλωστε και η Γουόλ Στριτ Τζόρναλ ομολογεί ότι είναι δύσκολο να υποδείξεις ποιο μέρος απ’ τα πρόσφατα συμβόλαια πετρελαίου είναι καθαρά κερδοσκοπικό. Υποστηρίζει βέβαια ότι «κρίσιμο και ενδεικτικό μέγεθος για την έναρξη της κερδοσκοπίας αποτελεί η αύξηση κατά 14 φορές του αριθμού των μελλοντικών συμβολαίων που συνήφθησαν στο Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων της Νέας Υόρκης».

Και εμείς θα ρωτούσαμε: Ποιο είναι το όριο πολλαπλασιασμού των συμβολαίων, πάνω απ’ το οποίο αρχίζει η κερδοσκοπία; Ούτε η Γουόλ Στριτ Τζόρναλ, ούτε άλλος κανείς, μπορεί να προσδιορίσει ένα τέτοιο όριο, γιατί απλούστατα δεν υπάρχει.

Είναι παράλογο να διακρίνει κανείς το κεφάλαιο σε κερδοσκοπικό και ...μη κερδοσκοπικό! Αρέσει όμως σ’ αυτούς που θέλουν «να βγάζουν λάδι» το οικονομικό σύστημα και να εξηγούν τις εσωτερικές αντιφάσεις του, με κακοήθεις παρεκκλίσεις απ’ τη «φυσιολογική» λειτουργία του. Γι’ αυτό αρέσει και στην «Γουόλ Στριτ Τζόρναλ».

Υπάρχουν χιλιάδες μικρά και μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στο κόσμο. Ανάμεσα τους γιγάντιες τράπεζες, κρατικές και μη, κλείνουν συμβόλαια πετρελαίου:

Η Μόργκαν Στάνλει που αποκτά αποθηκευτικούς χώρους στην Ολλανδία για να αποθέσει «το πιο καυτό της νέο «προϊόν» – το πετρέλαιο», κολοσσοί όπως η Μπάρκλεϊς, η ΑΒΝ Άμρο, η Γκόλντμαν Σακς. Αν η αφρόκρεμα του διεθνούς τραπεζικού κεφαλαίου είναι η ενσάρκωση της κερδοσκοπίας, τότε ποιοι είναι εκείνοι που κινούνται στα «θεμιτά» όρια της αγοράς, αν υποτεθεί ότι υπάρχουν τέτοια;

Όταν τα συμβόλαια προαγοράς πετρελαίου κλείνονται στα 70 δολάρια το βαρέλι, με ανοιχτή ημερομηνία παράδοσης μέχρι το 2010, σημαίνει ότι η αγορά είναι πεισμένη πως το ράλι των τιμών θα συνεχιστεί, τουλάχιστον για πέντε ακόμα χρόνια.

Όταν υπάρχουν τέτοιες προβλέψεις, το εκπληκτικό θα ήταν να μη σημειώνονταν πολλαπλασιασμός των προαγορών πετρελαίου. Η άνοδος των τιμών προκαλεί την κερδοσκοπία και όχι η κερδοσκοπία την άνοδο. Πάνω απ’ όλα η κερδοσκοπία δεν μπορεί να κρατήσει φουσκωμένες τις τιμές για μακριά περίοδο.

Για όποιον θέλει να φτάσει στο μίτο του προβλήματος, το κρίσιμο ερώτημα είναι: Πού βασίζουν τις προβλέψεις τους όσοι ρισκάρουν δισεκατομμύρια σε μελλοντικά συμβόλαια πετρελαίου;



Δολάριο και πετρέλαιο



Οι τιμές είναι σχέση ανάμεσα στα εμπορεύματα και το νόμισμα. Είναι η ποσοτική αναλογία στην οποία εξισώνονται και ανταλλάσσονται το ένα με το άλλο. Όταν η αναλογία αυτή αλλάζει, όπως συμβαίνει τώρα με το πετρέλαιο και το δολάριο, δεν ξέρουμε ποια απ’ τις δύο ανταλλακτικές αξίες έχει μεταβληθεί. Ανεβαίνει το πετρέλαιο ή πέφτει το δολάριο; Αυτό πρέπει να διευκρινιστεί με την έρευνα και την ανάλυση των στοιχείων.



Παρακάτω βλέπουμε ότι απ’ το 2001 έως το 2004 οι τιμές για το βαρέλι αργού, σε δολάρια και σε ευρώ, εξελίχθηκαν έτσι:



Το 2001 τιμόταν 21,40$ ή 23,91€ με την ισοτιμία 1$ = 0.8952€.

» 2002 τιμόταν 22,61$ ή 23,92€ με την ισοτιμία 1$ = 0,9454€.

» 2003 τιμόταν 26,98$ ή 23,83€ με την ισοτιμία 1€ = 1,1321$.

» 2004 τιμόταν 34,47$ ή 27,71€ με την ισοτιμία 1€ = 1,2438$.



(Πηγή είναι το Υπουργείο Εμπορίου -έκθεση για το Διεθνές Εμπόριο Αγαθών και υπηρεσιών των ΗΠΑ. Πηγή για την συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ - δολαρίου είναι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα Αποθεμάτων.)



Από το 2001 μέχρι το 2003, στη διάρκεια αυτής της τριετούς περιόδου, διαπιστώνουμε ότι το πετρέλαιο ανέβηκε κατά 26.1% σε τιμές δολαρίου, ενώ σε ευρώ οι τιμές έμειναν αμετάβλητες. Κατά συνέπεια, το άλμα στην τιμή του ακατέργαστου πετρελαίου ήταν φαινόμενο που αφορά το δολάριο, ενώ ταυτόχρονα απεικονίζει την παρακμή του δολαρίου σε σχέση με το ευρώ.

Τα στοιχεία για το 2004 δείχνουν το πετρέλαιο ν’ ανεβαίνει, απ’ το προηγούμενο έτος και σε ευρώ16.3%, ενώ σε δολάρια η αύξηση είναι 61,1%.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Αν ανέβαινε μόνο το πετρέλαιο σε σχέση με σημαντικότερα νομίσματα, θα σήμαινε ότι «κάτι τρέχει» με το ίδιο το πετρέλαιο. Όμως ο δείκτης CRB (Γραφείο Εμπορευματο - Έρευνας στις ΗΠΑ) βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο εδώ και 24 χρόνια, για τις τιμές όλων των εμπορευμάτων, κι’ αυτό μας λεει ότι στην αγορά αναθεωρούνται όλες οι τιμές -αν και όχι στα ίδια ποσοστά. Άλλωστε αυτό το γνωρίζει, χωρίς να καταφύγει σε κάποιο δείκτη, κάθε καταναλωτής απ’ την ίδια του την πείρα.

Ιδιαίτερη σημασία έχει η άνοδος της τιμής του χρυσού. Στα τρία προηγούμενα χρόνια ο χρυσός ανέβαινε περίπου 13% το χρόνο. Σύμφωνα το CRB, ο χρυσός είναι 45% κάτω από τα προ 24ετίας επίπεδα. Είναι υποτιμημένος και άρα έχει μεγάλα περιθώρια ανόδου. Πιθανό να ξεπεράσει τ’ άλλα εμπορεύματα σε ποσοστά αύξησης, καθώς οι τιμές παίρνουν την άγουσα και οι αποταμιευτές θα καταφεύγουν όλο και περισσότερο στον χρυσό για να εξασφαλίσουν τα χαρτονομίσματα τους -όπως συμβαίνει πάντα σε περιόδους οικονομικών κρίσεων.

Με άνοδο 13%, ο χρυσός θα κλείσει φέτος στα 494.40. δολάρια. Αν και είναι πιθανό ένα μεγαλύτερο ποσοστό, οπότε θα ξεπεράσει τα 500 δολάρια. Και αν επαληθευτεί η εκτίμηση του CRB, ότι είναι 45% χαμηλότερα απ’ την πραγματική τιμή του, σε κάποια στροφή να ξεπεράσει τα 800 δολάρια. Πιστεύουμε ότι η ζωή θα αφήσει πολύ πίσω τη φαντασία. Στην πρώτη «πετρελαϊκή» κρίση, το 1970, η επίσημη τιμή του χρυσού ήταν 35$ η ουγκιά και μέχρι το τέλος της δεκαετίας έφτασε στα 850$. Ενώ το πετρέλαιο ήταν στα 3,39$ το βαρέλι και στο τέλος της ίδιας δεκαετίας έφτασε τα 37,42$. Σήμερα ξεκινάμε από ανώτερο επίπεδο, ενώ όλα τα διεθνή οικονομικά και πολιτικά προβλήματα βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού.

Εφόσον ο χρυσός ακολουθεί κατά πόδας το πετρέλαιο (κι’ αν προχωρήσουμε στα άλλα πολύτιμα μέταλλα θα διαπιστώσουμε το ίδιο), γίνεται προφανές ότι δεν βρισκόμαστε μπροστά σε κάποια ειδική πετρελαϊκή κρίση αλλά, ακόμα μια φορά (μετά το 1971) μπροστά σε φαινόμενα καλπάζoντος πληθωρισμού. Που μπορεί μεν να εκδηλώνεται εντονότερα στο πετρέλαιο, λόγω της σημασίας του στην παραγωγή ενέργειας, αλλά δεν περιορίζεται σ’ αυτό. Και για μια ακόμα φορά στο επίκεντρο της κρίσης είναι το δολάριο, λόγω της ξεχωριστής θέσης του στο διεθνές νομισματικό σύστημα.

Να υπενθυμίσουμε σ’ αυτό το σημείο ότι το1945, οι συνθήκες του Breton Woods, καθιέρωσαν το δολάριο ως βάση του διεθνούς νομισματικού συστήματος, στη θέση του χρυσού. Αφού πρώτα η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ το εγγυήθηκε με χρυσό, σε αναλογία 35 δολάρια η ουγκιά. Έκτοτε λειτούργησε ως μέτρο της αξίας όλων των εθνικών νομισμάτων, σαν παγκόσμιο αποθεματικό, κύριο ανταλλακτικό μέσο στις διεθνείς συναλλαγές.

Και το ποιο σημαντικό: οι ΗΠΑ επέβαλαν να γίνονται οι αγοραπωλησίες πετρελαίου αποκλειστικά με δολάρια, αφού έθεσαν υπό την κηδεμονία τους τα καθεστώτα του Περσικού Κόλπου, παίρνοντας ουσιαστικά στον έλεγχό τους και τα μεγαλύτερα γνωστά πετρελαϊκά αποθέματα του πλανήτη.

Ήταν η εποχή που κανείς στον δυτικό κόσμο δεν διανοούνταν ν’ αμφισβητήσει την αμερικάνικη ηγεμονία και όλοι ήθελαν να προστατευτούν απ’ τον κίνδυνο της «κομμουνιστικής επέκτασης», κάτω απ’ την πυρηνική ομπρέλα των ΗΠΑ.

Στον ένα ή τον άλλο βαθμό, οι εκτός του σοβιετικού στρατοπέδου χώρες, βρέθηκαν κάτω από καθεστώς συγκαλυμμένης αλλά ουσιαστικής υποτέλειας στις αυτοκρατορικές ΗΠΑ. Οι συνθήκες του Breton Woods καθόρισαν τον τρόπο που θα μεταβιβάζονταν ο φόρος υποτέλειας στη νέα Ρώμη.

Οι κεντρικές τράπεζες σ’ όλο τον κόσμο χρειαζόντουσαν το δολάριο αφού μόνο μ’ αυτό αγόραζαν πετρέλαιο, το χρησιμοποιούσαν ως συναλλαγματική εγγύηση των εθνικών νομισμάτων, πλήρωναν τα τοκο-χρεωλύσιά τους, στο εξωτερικό κλπ.

Για ν’ αποκτήσει το δολάριο, κάθε χώρα, ήταν υποχρεωμένη να κάνει εξαγωγές καταναλωτικών αγαθών στις ΗΠΑ, σε ανταγωνιστικές τιμές. Οι τελευταίες, απ’ τη μεριά τους, άνοιξαν πρόθυμα στους Ευρωπαίους και Γιαπωνέζους εξαγωγείς τη μεγαλύτερη στον κόσμο αγορά, και οι ίδιες αυτοπεριορίστηκαν βαθμιαία στους κλάδους υψηλής τεχνολογίας, στην πολεμική βιομηχανία, τη βιομηχανία του διαστήματος και πάνω απ’ όλα στις εξαγωγές κεφαλαίων.

Για δύο δεκαετίες οι ΗΠΑ γνώρισαν μεγάλη ευημερία αγοράζοντας τον ιδρώτα των άλλων με χαρτιά που η ομοσπονδιακή τράπεζα τύπωνε αφειδώς. Αλλά και η Ευρώπη με την Ιαπωνία και άλλες χώρες της Ανατολικής Ασίας γνώρισαν την ίδια περίοδο μεγάλη ανάπτυξη. Πρόσφεραν πλήρη απασχόληση στους δικούς τους εργαζόμενους και υψηλό βιοτικό επίπεδο. Κάποια στιγμή όμως συνειδητοποίησαν ότι είχαν πλημμυρίσει με δολάρια, που το αμερικάνικο θησαυροφυλάκιο αδυνατούσε να καλύψει με χρυσό. Ήταν δολάρια πληθωριστικά, ήταν ένας θησαυρός «φούσκα», που σε κάθε στιγμή κινδύνευε να σπάσει.

Τι θα μπορούσαν να κάνουν γι’ αυτό; Ο πρόεδρος Νίξον, έδωσε την εξής κυνική απάντηση σε ένα ευρωπαίο συνομιλητή του: «Το δολάριο είναι δικό μας νόμισμα και δικό σας πρόβλημα»!

Φυσικά με αυτές τις προϋποθέσεις, το δολάριο δεν μπορούσε να κρατηθεί για πολύ καιρό στο 100% της αγοραστικής του δύναμης. Και τον Αύγουστο του 1971, επήλθε το μοιραίο. Ο Νίξον κατάργησε επισήμως τη χρυσή εγγύηση του δολαρίου. Στο εξής όποιος πήγαινε στην αμερικάνικη κεντρική τράπεζα να εξαργυρώσει ένα δολάριο, θα έπαιρνε πίσω ...ένα δολάριο! Χρυσός τέλος. Αφορμή στάθηκε, η εμφάνιση για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο, μικρού με τα σημερινά μέτρα, εμπορικού ελλείμματος στις ΗΠΑ(1,4 δις$), με αποτέλεσμα να κορυφωθεί η έλλειψη εμπιστοσύνης στο δολάριο.

Από εκείνη την στιγμή ξέσπασε μια πρωτοφανής πληθωριστική κρίση. Το δολάριο έχασε σε ελάχιστο διάστημα πάνω απ’ το 90% της αγοραστικής του δύναμης και μαζί του όλα τα νομίσματα που στηρίζονταν σ’ αυτό. Η μεταπολεμική οικονομική τάξη έπαψε να υπάρχει. Ο πληθωρισμός οδήγησε στην ύφεση και η ύφεση αναπαράγει τώρα, νέο καλπάζοντα πληθωρισμό.

Όταν ένα ετήσιο έλλειμμα 1,4 δις$ το 1971, έφτασε για να καταρρεύσει το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα, είναι απορίας άξιο ότι το δολάριο διαφεύγει ακόμα μια ολοκληρωτική κατάρρευση. Γιατί σήμερα το έλλειμμα των ΗΠΑ δεν αυξάνεται 1,4 δις$ το χρόνο αλλά 2,6 δις$, την ημέρα! Το 2004 έφτασε τα 766 δις$, ενώ το οκτάμηνο του 2005 τα 650 δις και υπολογίζεται να κλείσει ο χρόνος με έλλειμμα 900δις$.

Με τέτοια ελλείμματα κάθε άλλο νόμισμα θα είχε από καιρό καταρρεύσει. Αν αυτό δεν έχει συμβεί στην περίπτωση των ΗΠΑ, ο λόγος είναι ότι το αμερικάνικο ισοζύγιο πληρωμών αιμοδοτείται απ’ τα ίδια του τα θύματα: Με κάθε τύπου δανειοληψίες από τις κεντρικές τράπεζες όλου του κόσμου, ιδιαίτερα της Ασίας. Κυρίως δε της Ιαπωνίας και της Κίνας. Και αυτό επειδή οι εξαγωγές τους εξαρτώνται από την αμερικανική κατανάλωση.

Μ’ άλλα λόγια οι Ασιάτες, οι Ευρωπαίοι, και όλες οι χώρες του κόσμου, δανείζουν τους Αμερικάνους για να μπορούν ν’ αγοράζουν τα προϊόντα τους, να εξασφαλίζουν χλιδάτη ζωή σε εκατομμύρια παράσιτα του καθεστώτος, να κάνουν τους πολέμους τους, να μισθοδοτούν τις στρατιές των πρακτόρων τους, να συντηρούν τις στρατιωτικές βάσεις που διατηρούν σε 80 χώρες και για να περιπολούν με αεροπλανοφόρα και στόλους στους ωκεανούς!

Αλλά υπάρχει κι’ άλλος σοβαρός λόγος: Οι υποτελείς κρατούν και οι ίδιοι αστρονομικά ποσά δολαρίων στα θησαυροφυλάκιά τους. Περιουσίες που θα εξαερωθούν, αν αφήσουν το δολάριο να καταρρεύσει! Με στοιχεία του ΔΝΤ (Δεκέμβρης 2002) μόνο η Ιαπωνία κρατά 462.3 δις$ και η Κίνα 270.6, έναντι 80.4 δις, της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ!

Έτσι συνεχίζεται εδώ και χρόνια η απίστευτη αυτή κατάσταση: Όλοι θέλουν να ξεφορτωθούν το δολάριο και την ίδια στιγμή δεν αντέχουν ούτε στη σκέψη να το αποχωριστούν. Πραγματική εκδήλωση σαδομαζοχιστικής διαστροφής στο πεδίο της οικονομίας. Και το αποτέλεσμα είναι ότι απ’ τον πόλεμο και δώθε, για 50 ολόκληρα χρόνια κάθε ικμάδα ζωτικότητας στον πλανήτη απομυζάται απ’ την αμερικάνικη βδέλλα –απ’ το απόλυτο παράσιτο της παγκόσμιας ιστορίας.

Όμως ότι έχει αρχή έχει και τέλος. Η τυραννία του δολαρίου δεν αποτελεί εξαίρεση. Η ειρωνεία μάλιστα είναι πως ό,τι θεωρήθηκε τελικός θρίαμβος των ΗΠΑ, δρομολόγησε και το τέλος της ηγεμονίας τους: Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ έκανε να λειτουργήσουν φυγόκεντρες δυνάμεις στη δυτική συμμαχία ενώ επιτάχυνε την παγκοσμιοποίηση των αγορών. Η Ευρώπη σιγά-σιγά άρχισε να χειραφετείται απ’ την αμερικάνικη κηδεμονία. Η Ρωσία μπήκε στο δρόμο της οικονομικής ανασυγκρότησης και σε αντίθεση με την παλιά της απομόνωση είναι ήδη αναπόσπαστο μέρος της παγκόσμια αγοράς -με κρίσιμη θέση στον ενεργειακό τομέα. Η Κίνα εξελίσσεται ραγδαία σε οικονομική και στρατιωτική υπερδύναμη. Η Ινδία εκβιομηχανίζεται και γίνεται υπολογίσιμος παράγοντας στο παγκόσμιο εμπόριο. Και σαν επιστέγασμα όλων, το ευρώ κερδίζει έδαφος σε βάρος του δολαρίου.

Δεν είναι δημοσιογραφική μεγαλοστομία ότι ο ανταγωνισμός, ευρώ – δολαρίου χαρακτηρίστηκε απ’ το αμερικάνικο περιοδικό Newsweek, «μητέρα όλων των κινδύνων». Των κινδύνων που απειλούν την παγκόσμια θέση του δολαρίου, και γι’ αυτό πολλά πράγματα ακόμα.

Η κυβέρνηση Μπους δεν διάλεξε τους στόχους της με κριτήριο τα «όπλα μαζικής καταστροφής». Τέτοια όπλα δεν βρέθηκαν στο Ιράκ και παρόλα αυτά είναι υπό αμερικάνικη κατοχή. Το Πακιστάν διαθέτει πυρηνικά, αλλά κανείς δεν το ενοχλεί. Η Β. Κορέα, αντίθετα, απειλείται χωρίς να είναι σαφές τι όπλα περιλαμβάνει το οπλοστάσιο της και χωρίς να διαθέτει πετρέλαιο όπως το Ιράκ. Το κοινό που έχουν οι χώρες «παρίες», που κατά τους Αμερικάνους συγκροτούν τον «άξονα του κακού» είναι ότι απειλούν το δολάριο.

Κάθε κίνηση υποβάθμισης και παραγκωνισμού του αμερικάνικου νομίσματος προκαλεί φρίκη στο κατεστημένο των ΗΠΑ, περισσότερο και απ’ τα πλέον καταστροφικά στρατηγικά όπλα. Ο Σαντάμ έκανε το ποτήρι της αμερικάνικης εχθρότητας να ξεχειλίσει όταν το Φθινόπωρο του 2000 άρχισε να πουλάει το ιρακινό πετρέλαιο σε ευρώ. Το Ιράν έχει γίνει στόχος όχι τόσο για το πυρηνικό του πρόγραμμα, όσο για την απόφασή του να δημιουργήσει «χρηματιστήριο πετρελαίου» με βάση το Ευρώ, κάτι που εγκρίνει και η Σαουδική Αραβία η οποία έκανε γνωστή την πρόθεσή της ν’ αποσύρει τα δολάριά της από τις αμερικάνικες τράπεζες και να τα επενδύσει στη βιομηχανία. Η Βενεζουέλα θέλει ν’ ανταλλάσσει ένα μέρος του πετρελαίου που παράγει όχι με χρήμα αλλά με εμπορεύματα.

Δυτικές τράπεζες, επίσης, παρακολουθούν με ανησυχία τη ραγδαία επιδείνωση του αμερικάνικου εμπορικού ισοζυγίου και εμπιστεύονται όλο και λιγότερο το δολάριο. Αλλά δεν είναι μόνο το ισοζύγιο. Οικονομικοί και πολιτικοί συντελεστές διαπλέκονται και αλληλοεπιδρώνται. Είδαμε πως έκοψε τα φτερά του ευρώ το ΟΧΙ στο γαλλικό δημοψήφισμα. Η αδυναμία των ΗΠΑ να επιβεβαιώσουν τον ηγεμονικό τους ρόλο, επιβάλλοντας στρατιωτικά τη θέλησή τους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, υποσκάπτει όχι μόνο την πολιτική αλλά και τη νομισματική τους αξιοπιστία.

Ο Γουόρεν Μπάφετ, πρόεδρος του επενδυτικού γίγαντα Berkshire Hathaway, στοιχηματίζει 21 δισεκατομμύρια ενάντια στο δολάριο. Και ίσως το κάνει με συμβόλαια πετρελαίου. Η θέση του δολαρίου θεωρείται επισφαλής. Και αυτό αντανακλάται σε ότι αγοράζει. Άρα και στο πετρέλαιο.

Ο Τζώρζ Σόρος επίσης, είναι ένας από τους μεγάλους παίκτες όλων των εποχών στο χρηματιστήριο συναλλάγματος. Ήταν ο άνθρωπος που πρόβλεψε τη πτώση της βρετανικής λίρας στις αρχές της δεκαετίας του '90 ποντάροντας 10δις$ στην πεποίθηση ότι θα έπεφτε. Κι’ όταν συνέβη, κέρδισε αέρα ένα δις$. Τώρα ο κερδοσκόπος συναλλάγματος και διαχειριστής κεφαλαίων Σόρος έχει βάλει ένα μεγάλο στοίχημα ενάντια στο δολάριο. Και θα το κερδίσει, γιατί δεν υπάρχει τίποτε να συνηγορεί στην ανάκαμψη της αμερικάνικης οικονομίας.

Το δολάριο δεν μπορεί εσαεί να χαίρει ασυλίας. Ολισθαίνει επικίνδυνα και κάποιος ξαφνικός πανικός δεν αποκλείεται. Είδαμε πόσο εύκολα μπορεί να ξεσπάσει, όταν ένας μέσου επιπέδου ανώτερος υπάλληλος στην Κεντρική Τράπεζα της Ν. Κορέας, χρησιμοποίησε την λέξη "ποικιλοχρωμία" εννοώντας ότι η τράπεζα είχε συμφέρον τα συναλλαγματικά της αποθέματα να είναι σε διάφορα νομίσματα. Ήταν μια απλή παρατήρηση σε κάποιο συνηθισμένο μεσημεριανό γεύμα, αλλά προκάλεσε ακαριαία αντίδραση. Το αμερικανικό χρηματιστήριο έπεσε 100 μονάδες μέσα σε 15 λεπτά, επειδή βγήκε σαν συμπέρασμα ότι η Νότια Κορέα ίσως εγκαταλείψει το αμερικάνικο δολάριο.

Μόνο στις ΗΠΑ, λειτουργούν 8000 κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Κάθε ημέρα 6 τρισεκατομμύρια δολάρια από παράγωγα αυτών των κεφαλαίων αλλάζουν χέρια στις διεθνείς αγορές. Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να προβλέψει κανείς τι πρόκειται να συμβεί εάν ένας από τους διευθυντές αυτών των επιχειρήσεων κρίνει ότι κρατάει πάρα πολλά δολάρια και σκεφτεί να ξεφορτωθεί 10 δισεκατομμύρια απ’ αυτά. Ξαφνικά η αγορά είναι δυνατό να σκεφτεί: «Ωχ, πήρε τον κατήφορο!» Κι’ όποιος προλάβει να τo ξεφορτωθεί, πρόλαβε!...

Η άνοδος του πετρελαίου, με το χρυσό ν’ ακολουθεί κατά πόδας, δείχνει ότι έχει δημιουργηθεί, ενδεχομένως, μια μοιραία ρωγμή στην καρδιά της παγκόσμιας οικονομίας, λόγω της γενικής αμερικάνικης παρακμής. Η πιθανότητα χρηματοοικονομικής ρευστοποίησης μετά από μια κατάρρευση της εμπιστοσύνης στο ήδη κλονισμένο αμερικάνικο νόμισμα μπορεί να κάνει όχι μόνο την τιμή του πετρελαίου να φτάσει σε απίστευτα ύψη αλλά και την κρίση της δεκαετίας του ΄30 να μοιάζει με περίπατο σε πάρκο.